Rany przewlekłe to trudno gojące się rany, które bez specjalistycznego leczenia nie są w stanie się zabliźnić. Rodzaje ran przewlekłych:

• odleżyny – powstają na skutek długotrwałego lub powtarzającego się ucisku, tarcia lub obu tych czynników jednocześnie dochodzi wówczas do miejscowego uszkodzenia skóry i znajdującej się pod nią tkanką   a w konsekwencji do ich obumierania i ubytku
• zespół stopy cukrzycowej – to jedno z najpoważniejszych powikłań, które dotyka wielu diabetyków. Często zdarza się, że nawet leczenie nie przynosi rezultatów – wówczas chorzy skazani są na amputacje palców, większej części stopy lub całkowite jej usunięcie.
• oparzenia (w tym termiczne, chemiczne)
• owrzodzenia żylne
• owrzodzenia nowotworowe

Odleżyny

Odleżyny to rany niezwykle trudne do leczenia, dające wiele powikłań, prowadzące do martwicy tkanek,                      a w  skrajnych przypadkach mogą nawet przyczynić się do zakażenia całego organizmu i śmierci. Najbardziej narażone na powstawanie odleżyn są osoby długotrwale unieruchomione, u których dochodzi do ciągłego ucisku tkanek miękkich. Najważniejsze jest, żeby zapobiegać powstaniu odleżyn u osoby leżącej, ponieważ ich powstawanie często może być wynikiem nieodpowiedniej troski o podopiecznego. Aby zapobiec wystąpieniu odleżyn zaleca się zmianę pozycji ciała chorego co dwie-trzy godziny.  Ważne jest także stosowanie odpowiedniej pościeli – miękkiej, niekrochmalonej,  wykonanej z flaneli lub kory. Chory nie powinien również leżeć na szwach, zagięciach czy okruchach

 Leczenie odleżyn ma na celu zapobieganie powiększaniu się rany oraz jeśli jest to możliwe  jej całkowitą eliminację

Pomocne przy leczeniu odleżyn mogą być także:

• żele hydrożelowe,
• błony poliuretanowe,
• maści z alantoiną.

W profilaktyce i leczeniu odleżyn bardzo dużą rolę odgrywa sprzęt i urządzenia pomocnicze:

• wałki,
• poduszki,
• materace przeciwodleżynowe,
• wózki do przewożenia,
• zintegrowane systemy do higieny osobistej, transportu i hydroterapii.
• statyczne (stałociśnieniowe) – rozkładają ciężar osoby leżącej na jak największej powierzchni, zmniejszającym tym samym nacisk jednostkowy;
• dynamiczne (zmiennociśnieniowe) – gwarantują dopływ krwi do tkanek przez zmienny ucisk na ciało. Składają się z materaca i zasilacza powietrznego.

 Postępowanie:

• Dbaj o dokładne osuszenie ciała, aby zapobiec maceracji i pękaniu naskórka.
• Stosuj codzienną kąpiel, jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań medycznych.
• Dbaj o odpowiednie natłuszczenie skóry preparatami na bazie z lanoliny, wazeliny lub oliwką dziecięcą.
• Wykonuj masaże i oklepywanie narażonych miejsc, w celu pobudzenia mikrokrążenia,
• Zwróć szczególną uwagę na okolice narażone na zanieczyszczenie kałem i moczem,
• Zapobiegaj powstaniu samouszkodzeń na skórze chorego np. poprzez obcinanie paznokci.
• Zadbaj o odpowiednio kaloryczną, zbilansowaną dietę chorego.

Stopa cukrzycowa

Stopa cukrzycowa jest schorzeniem występującym w wyniku uszkodzenia naczyń krwionośnych, które prowadzi do pogorszenia ukrwienia w stopie, a w rezultacie do jej niedotlenienia i martwicy. U chorego dochodzi do charakterystycznego zaburzenia czucia bólu w stopie, braku reakcji na zbyt wysoką temperaturę wody, w której moczy stopy, a także osłabienia odporności, które sprzyja szybkiemu rozwojowi zakażenia nawet przy drobnym skaleczeniu. Często zdarza się, że nawet leczenie nie przynosi rezultatów – wówczas chorzy skazani są na amputacje palców, większej części stopy lub całkowite jej usunięcie.

Postępowanie

• Regularna kontrola wizualna stóp – należy zwrócić uwagę na pęknięcia, odciski, rogowacenie, zmiany zabarwienia skóry
• Odpowiednia higiena stóp– stopy należy myć codziennie w ciepłej wodzie, unikać ich moczenia – powoduje macerację skóry. Stopy należy dokładnie osuszać, a do pielęgnacji stosować kremy natłuszczające, najlepiej z mocznikiem. Nagniotków i odcisków nie wolno usuwać chemicznymi środkami, w razie konieczności zrogowaciała skórę można zetrzeć pumeksem bądź tarką do stóp – najlepiej udać się do gabinetu chirurgicznego, bądź podologicznego. Niewskazane jest moczenie stóp w nadmanganianie potasu, szarym mydle i korze dębowej, codzienna zmiana rajstop, skarpet – najlepiej wykonanych z włókien naturalnych
• Wygodne i dopasowane obuwie– zapobiega deformacji stopy. Przeciwwskazane jest chodzenie boso, gdyż stanowi ono ryzyko urazu i ułatwia zakażenia grzybicze
• Prawidłowe obcinanie paznokci– paznokcienależy obcinać równo z czubkiem palca, zbyt głębokie obcięcie może skutkować wrastaniem paznokcia i powstawaniem ran
• Umiarkowany wysiłekfizyczny – ćwiczenia stopy, spacery poprawiają ukrwienie i unerwienie stóp odciążanie                    stóp – wskazane jest poruszanie się o kulach w razie zaobserwowania skaleczenia, rany lub owrzodzenia należy udać się do diabetologa

Oparzenia

Oparzenia to uszkodzenie tkanek pod wpływem wysokiej temperatury, która powoduje uszkodzenie skóry                   i tkanek głębszych, najczęściej martwicę. Oparzeniom towarzyszą wstrząs i choroba oparzeniowa, wywołana bólem utratą krwi i zatruciem produktami rozpadu tkanek.

Wyróżnia się oparzenia:

• Oparzenia termicznepowodowane są przez działanie wysokiej temperatury na skórę człowieka (np. poparzenie gorącym płynem bądź ogniem).
• Do oparzeń chemicznych dochodzi wówczas, gdy na skórę zadziałamy związkami chemicznymi (kwasami, zasadami, związkami organicznymi). Mogą one występować w różnych stanach skupienia. 
• Oparzenia elektryczne występują jeśli dojdzie do porażenia prądemczy piorunem,.
• Oparzenia radiacyjnewywoływane są przez szkodliwe działanie promieniowania (np. promieniowanie słoneczne).

Ze względu na głębokość oparzenia, wyróżnia się ich cztery stopnie:

• Oparzenia pierwszego stopnia – skóra jest zaczerwieniona, opuchnięta, piecze, objawy znikają jednak po kilku dniach bez śladu; zazwyczaj tego typu oparzenia powstają w wyniku opalania lub działania pary wodnej;
• Oparzenia drugiego stopnia – zaczerwienieniu, bólowi i obrzękowi towarzyszą pęcherze z płynem surowiczym; pęcherze to martwy naskórek, toczą się w nich procesy zapalne na granicy ze skórą właściwą – tego rodzaju zmiany po oparzeniu powstają zazwyczaj przy oparzeniach chemicznych;
• Oparzenia trzeciego stopnia – skóra jest niszczona na całej grubości, czasami nawet do kości, często część martwicza wysycha i powstają biało-szare lub żółte strupy; ich powierzchnia jest niewrażliwa na dotyk, jednak powodują ból; obumarłe tkanki w III stopniu oparzenia oddzielają się i w ich miejscu pojawia się ziarnina i blizny;
• Oparzenia czwartego stopnia – dochodzi do martwicy tkanek położonych pod skórą; obejmuje zasięgiem mięśnie, kości i ścięgna; przyczyną takiego oparzenia jest zazwyczaj długi kontakt z płomieniem

Postępowanie

• Jeżeli oparzony odczuwa silne bóle, należy mu podać środki przeciwbólowe. Użycie silniej działających środków przeciwbólowych zależy wyłącznie od decyzji lekarza. Można podać także środki uspokajające.
• Każdy chory (szczególnie posiadający rozległe oparzenia) powinien spożywać dużą ilość ciepłych napojów, np. herbatę, mleko, delikatnie osoloną wodę lub soki owocowe.
• Osoba udzielająca pierwszej pomocy w przypadku oparzeń, powinna chronić tkanki przed zakażeniem i zapobiegać powiększeniu się martwicy. Dużym błędem (często popełnianym) jest stosowanie na oparzoną powierzchnię wszelkiego rodzaju maści lub płynów, np. maści tranowej, oleju i białka kurzego. Mogą one później prowadzić do powstawania rany oparzeniowej. Ponadto nie na należy też zrywać lub przekłuwać pęcherzy, gdyż zwiększa to ryzyko zakażenia i obnaża uszkodzoną powierzchnię skóry. Uniesiony płynem naskórek jest bardzo dobrym opatrunkiem biologicznym.
• To jak będzie przebiegać choroba oparzeniowa zależy w dużym stopniu od sposobu udzielania pierwszej pomocy. Odpowiednio udzielona doraźna pomoc bezpośrednio po oparzeniu polega na ochłodzeniu oparzonej okolicy zimną wodą, najlepiej przez umieszczenie pod strumieniem chłodnej (o temp. ok. 20°C) wody lub w wannie, a jeśli to niemożliwe, przez okładanie powierzchni oparzonej kompresami nasączonymi wodą. Proces oziębiania chorego, rozpoczęty nawet do godziny od oparzenia oddziałuje przeciwobrzękowo i przeciwbólowo, ale także zmniejsza głębokość oparzenia. Tego rodzaju działanie przeprowadza się, aż do ustąpienia bólu, jest to przeciętnie 20–30 minut. Ten prosty sposób, którego skuteczność potwierdzają wyniki wielu badań doświadczalnych, powinien znaleźć w praktyce powszechne zastosowanie
• Po ochłodzeniu należy przemyć skórę chorego w okolicy oparzenia 70% alkoholem, a następnie założyć suchy opatrunek z jałowej gazy. Powinien on być jak najbardziej wygodny dla chorego, czyli zawierać grubą warstwę waty i niezbyt mocno uciskać (opaska elastyczna). Pod takim opatrunkiem po kilku dniach pęcherze zasychają, naskórek się złuszcza i oparzenie jest wyleczone.
• Inne postępowanie jest wdrażane, jeśli pęcherze uległy zdarciu. Wówczas powstaje obnażona, sącząca i bolesna powierzchnia, która łatwo krwawi pod wpływem dotknięcia i może ulec zakażeniu. Poparzone miejsca można polać czystym spirytusem albo 1% wodnym roztworem fioletu krystalicznego (gencjaną) lub 0,5% roztworem azotanu srebra, a następnie zastosować jałowy opatrunek i zabandażować. Zarówno spirytus, jak i gencjana czy roztwór azotanu srebra mają działanie odkażające i łagodzą ból. Dodatkowo wpływają na powstanie delikatnego strupka, pod którym oparzenie I° i II° dobrze się goi.
• Jeśli nie występują podejrzane symptomy, jak np. podwyższona temperatura ciała, ból w okolicy rany itp., założony opatrunek pozostawiamy na około tydzień. Zazwyczaj w tym czasie rana oparzeniowa goi się lub jest już prawie zagojona.
• U osób z poparzeniami szyi lub twarzy zwykle rezygnuje się z opatrunku i stosuje tzw. metodę otwartą. Podobne działania podejmuje się w bardzo rozległych oparzeniach tułowia w leczeniu szpitalnym; ograniczają się one jedynie do jałowej bielizny pościelowej. Poparzony leży wówczas pod specjalnym przykryciem, które zapewnia ci

Leczenie oparzeń obejmuje w głównej mierze zwalczanie zakażenia, uzupełnianie płynów i białka oraz pokrywanie powierzchni oparzonych odpowiednimi przeszczepami skóry. Podobnie jak w zranieniach, również w oparzeniach konieczna jest profilaktyka przeciwtężcowa.

Owrzodzenia żylne

Owrzodzenie żylne goleni to nieprzyjemna i bardzo uciążliwa dolegliwość, która rozwija się w wyniku zaniedbanych lub źle leczonych żylaków, ale dotyka także tych osób, które wcześniej przechodziły zapalenia żył, czy zakrzepice. Owrzodzenie żylne goleni jest to rana, która nie goi się przez 6-8 tygodni lub której powierzchnia nie zmniejsza się nawet o 20% po 2-4 tygodniach leczenia. Nazywamy ją raną przewlekłą, niegojącą się. Umiejscowiona jest na nodze, powyżej kostki, z przodu lub po wewnętrznej stronie kończyny. Jest trudna                  w leczeniu, przeważnie też bywa przyczyną obfitego wysięku wymagającego częstego zmieniania opatrunków. Dlaczego w ogóle powstaje taka rana? Jeśli żyły – powierzchniowe, głębokie lub przeszywające, są niewydolne     – nie są w stanie w wystarczającym stopniu zaopatrywać tkanki w tlen i składniki odżywcze, a zatem te z czasem obumierają. Martwica zaś prowadzi do ubytków skóry.

Czynniki prowadzące niewydolności żylnej

• wysokie ciśnienie żylne, które utrzymuje się przez długi czas, np. cały dzień, dzień po dniu. Tu winowajcą może być jakaś choroba żył, ale też cukrzycalub podeszły wiek, a także – często – nieprawidłowy tryb życia, np. mała aktywność fizyczna, siedząca praca.
• refluks żylny, czyli wsteczny przepływ krwi w żyłach – wynika on z braku (zniszczenia), niedorozwoju lub niewydolności zastawek żylnych
• niedrożność w układzie żylnym, zwężenie żył w wyniku zakrzepicy
• ucisk na żyły

Proces gojenia się owrzodzenia żylnego goleni jest bardzo trudny i długotrwały. Wymaga od pacjenta cierpliwości i wytrwałości. Źródłem niepowodzeń jest brak konsekwencji w leczeniu.

W leczeniu owrzodzeń stosuje się specjalne opatrunki (refundowane przez NFZ), a także opaski, pończochy uciskowe (kompresjoterapia). Specjalistyczne opatrunki utrzymują odpowiednie, wilgotne środowisko w ranie, ale jednocześnie wchłaniają nadmiar wydzieliny. Nie przylegają do rany, dzięki czemu są bezbolesne przy zmienianiu, chronią przed drobnoustrojami i innymi zanieczyszczeniami z zewnątrz.

Lecząc owrzodzenie żylne goleni powinno się także zwiększyć aktywność fizyczną, a odpoczywać z uniesionymi nogami. Dobre efekty daje masaż – np. pneumatyczny. Starszym osobom, zagrożonym wystąpieniem zakrzepicy żylnej, podaje się heparynę drobnocząsteczkową w dawkach profilaktycznych.

Należy także pamiętać o odpowiedniej higienie chorego miejsca, gdyż w znacznym stopniu wspomaga ona leczenie. Detergenty usuwają zanieczyszczenia i drobnoustroje. Należy jednak stosować łagodne środki, które nie naruszają bariery ochronnej skóry, o pH w granicach 5,5 lub preparaty płynne zawierające domieszkę substancji modyfikujących kwasowość produktu (np. kwas fosforanowy, cytrynowy) i wzbogaconych o fizjologiczne lipidy, ceramidy, oraz czynniki nawilżające. Bywa, że ubytek skóry jest już na tyle duży, że rozważa się przeszczep.
Inne metody leczenia owrzodzenia żylnego goleni to wewnątrznaczyniowa ablacja laserowa, klejenie żylaków, skleroterapia kompresyjna.

Owrzodzenia nowotworowe

Rany i owrzodzenia nowotworowe są ogromnym problemem nie tylko terapeutycznym i pielęgnacyjnym, ale również psychosocjalnym. Są również przyczyną bólu i cierpienia pacjenta oraz jego izolacji społecznej. Nieuleczalne owrzodzenia nowotworowe występują w formie kraterowatych, krwawiących wrzodów lub kalafiorowatych, proliferujących guzów.

Ranom nowotworowym towarzyszy nieprzyjemny zapach, duży wysięk, krwawienie, ból, zdeformowaniem danej okolicy ciała oraz izolacja społeczna chorego.

Owrzodzenia nowotworowe powstają na skutek zamykania drobnych naczyń mikrokrążenia skórnego, które prowadzi do zaburzenia ukrwienia skóry, zaczerwienienia, obrzęku, ubytku naskórka, martwicy i powstania kraterowatej przewlekłej rany. Brzegi ran nowotworowych są uniesione, zgrubiałe i wałkowate. Na dnie rany pojawia się kalafiorowata narośl, a ziarnina staje się grudkowata. Towarzyszy im bardzo silny ból.

Postępowanie

• Płukanie rany – sposób wykonywania tej czynności zależy od tego, czy rana jest sucha, wilgotna, czy pokryta martwicą. W pierwszym przypadku zwykle stosuje się wodę z mydłem, a następnie delikatnie osusza się ranę i przykrywa jałowym opatrunkiem. Przy ranach wilgotnych zaleca się dodatkowo obfite polewanie jej ciepłym roztworem 0,9% NaCl ze strzykawki. Do ran pokrytych martwicą natomiast – zamiast wody z mydłem – bardzo często wykorzystuje się preparaty specjalistyczne.
• Oczyszczanie rany z tkanek martwiczych – istnieje kilka sposobów oczyszczania owrzodzenia nowotworowego. Według ekspertów z czasopisma „Leczenie Ran” najczęściej stosowaną metodą jest metoda antyseptyczna, która dodatkowo zwalcza nieprzyjemny zapach. Polega ona na zastosowaniu mocno nasączonych, wilgotnych przymoczków 1–3 razy dziennie bądź specjalistycznego żelu 1 raz dziennie. Dużą popularnością cieszą się także opatrunki hydrożelowe, które pochłaniają wysięk, nie podrażniając przy tym zdrowych tkanek.

W przypadku ran przewlekłych z objawami zakażenia postępowanie wygląda nieco inaczej – poza pielęgnacją owrzodzenia trzeba bowiem skupić się na zwalczeniu infekcji, która nierzadko powoduje dodatkowe powikłania. Wówczas do wymienionych wyżej czynności dochodzi jeszcze:

• Antybiotykoterapia,
• Podanie pacjentowi leków przeciwgorączkowych, glikokortykosteroidów w celu wyeliminowania obrzęku oraz metronidazolu – ze względu na ryzyko obecności bakterii beztlenowych,
• Zastosowanie odpowiednich opatrunków o działaniu bakteriostatycznym oraz bakteriobójczym.

Należy jednak pamiętać, że bardzo często proces chorobowy jest bardzo zaawansowany, a nawet nieodwracalny, przez co postępowanie z owrzodzeniami i przetokami nowotworowymi może być efektywne jedynie                            w ograniczonym zakresie. Za skuteczną terapię uznaje się więc taką, która pomaga w niwelowaniu dokuczliwych objawów – całkowite wyleczenie zdarza się niezwykle rzadko.